‘Dag Bram Zoon! weer met hartelijke dank voor uw notities! ik lees ze altijd met veel plezier, een soort rustpuntje in deze tijd van mediagekte en misinformatie. de vakantie voor de deur, open haardje, lezen, genieten! ik stuur ze ook door naar m’n zoon, we houden er van om over dit soort dingen te discussieren. ik wens u goede dagen en een voorspoedig 2014!’
‘met Lucretius mag u mij wel lastig vallen’
‘heel veel dank voor de toegezonden overdenkingen – ook ik ben enorm geboeid door Epicurus.Fijn om weer van je gehoord te hebben; ik ben van plan binnenkort de DRN ( in de vertaling ) door te gaan nemen.’
‘Dank voor de toezending van uw essays. Mooi, dat u dit gedachtegoed op persoonlijke wijze verwerkt en uitgewerkt heeft. U zet daarbij ook allerlei overwegingen in die in Lucretius niet terug te vinden zijn. Bepaalde aspecten, vooral psychologische en sociologische, van de zoektocht naar het goede en gelukkige leven kwamen in de oudheid natuurlijk niet aan de orde omdat die terreinen nog niet zoals nu verkend waren. Maar wie zich aangetrokken voelt tot het epicurisme in zijn/haar eigen leven kan niet om moderne verworven inzichten heen. Een goed idee om uw eigen houding op deze manier te bepalen. Ik ben het eens met uw conclusie dat ataraxia/onverstoorbaarheid een zeldzaam goed zal blijven.’
Ik kreeg vanmorgen een boeiende vraag aangereikt. Hoe kan iets dat onuitsprekelijke is, toch richtsnoer voor je handelen zijn? Dit heb ik geantwoord:
Als God tot het domein van het onuitsprekelijke behoort, iets dat ik meen of geloof, dan is het inderdaad de vraag hoe dat onuitsprekelijke een richtsnoer voor je handelen kan zijn. Er is een verschil tussen goed en kwaad, zondermeer, maar de grens bepaling is een louter persoonlijke geen collectieve aangelegenheid. Omdat je in het laatste geval weer vervalt in het ‘onuitsprekelijke’ naar je hand te willen zetten, met alle gevolgen van dien. Dat laat onverlet dat we in maatschappelijk opzicht wel grenzen trekken en daar naar horen te handelen. Jou en mijn bidden kan dan worden gezien als dat het goede mag plaats vinden, steeds maar weer manifest wordt. Dat is een mogelijke grond waar zoiets als innerlijke onverstoorbaarheid op kan groeien, zich kan ontwikkelen. Zo ziet mijn denken erop dit moment op hoofdlijnen uit.
Ik denk dat je gelijk hebt: de meeste mensen zijn minder redelijk dan de epicuristen veronderstellen. Daarom is hun levensideaal zo moeilijk te verwezenlijken, ook voor epicuristen die steeds weer met hun eigen hartstochten en die van anderen worden geconfronteerd, terwijl ze hun leven het liefst zo eenvoudig mogelijk houden, wat vreemd genoeg maar niet lukken wil. Ik weet niet of het ideaal van onverstoorbaarheid ook een ideaal van alleen staan is: onvoorstoorbaarheid zou ook de onderlinge relaties tussen mensen kunnen verbeteren en vriendschap mogelijk kunnen maken.
